Σαν σήμερα, στις 8 Μαΐου 1936, η Θεσσαλονίκη ταρασσόταν από τις απεργιακές κινητοποιήσεις των καπνεργατών. Οι πρώτες απεργιακές κινητοποιήσεις είχαν ξεκινήσει από τα τέλη Απριλίου της ίδιας χρονιάς. Οι καπνεργάτες διεκδικούσαν καλύτερα μεροκάματα και βελτίωση των συνθηκών εργασίας τους. Στις 8 Μαΐου, 7.000 απεργοί συγκεντρώθηκαν έξω από τα γραφεία του σωματείου τους και άρχισαν μια μεγάλη πορεία προς την Γενική Διοίκηση Βορείου Ελλάδος. Η κυβέρνηση Μεταξά διέταξε το Γ’ Σώμα Στρατού να βρίσκεται σε ετοιμότητα.
Την επομένη, στις 9 Μαΐου, οι απεργίες γενικεύτηκαν. Έμποροι, βιοτέχνες και εργάτες της Θεσσαλονίκης συμμετείχαν και αυτοί σε απεργία και ενώθηκαν με τους καπνεργάτες. Οι δρόμοι της πόλης γέμισαν διαδηλωτές και η Χωροφυλακή έχασε τον έλεγχο και άρχισε να πυροβολεί στα τυφλά. Ο πρώτος νεκρός διαδηλωτής ήταν ο Τάσος Τούσης. Η εικόνα της μητέρας να θρηνεί πάνω από το σώμα του νεκρού παιδιού της συγκλόνισε τη χώρα και αποτέλεσε έμπνευση για το Γιάννη Ρίτσο ο οποίος συνέθεσε την ποιητική συλλογή ”Επιτάφιος” λίγες μέρες μετά τα τραγικά γεγονότα. Συνολικά 12 διαδηλωτές έχασαν τη ζωή τους και πάνω από 280 τραυματίστηκαν. Η απεργία έληξε στις 12 Μαΐου και η Θεσσαλονίκη γνώρισε μέρες σκληρού ελέγχου από τις δυνάμεις του στρατού.
Το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει το επεισόδιο ”Οι καπνεργάτες τότε: 1900-1936” της ενημερωτικής εκπομπής ”Εδώ και Σήμερα” παραγωγής 1987.
ΕΔΩ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ
ΟΙ ΚΑΠΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΟΤΕ: 1900-1936
Το ”Εδώ και Σήμερα” είναι μια ενημερωτική εκπομπή της δεκαετίας του 1980 που αναδεικνύει θέματα επικαιρότητας και εξετάζει πολιτικά, ιστορικά, κοινωνικά και οικονομικά ζητήματα. Το συγκεκριμένο επεισόδιο προβλήθηκε εκτάκτως για τον εορτασμό της Εργατικής Πρωτομαγιάς του 1987 και αποτελεί ένα αφιέρωμα στην συνδικαλιστική δράση των καπνεργατών στη Βόρειο Ελλάδα και ειδικότερα στη Θεσσαλονίκη την περίοδο 1900-1936.
Αρχικά, ο ιστορικός Αντώνης Λιάκος επιχειρεί μια αναδρομή στην ιστορία των καπνεργατών στη Βόρεια Ελλάδα στις αρχές του 20ου αιώνα.Ο συγγραφέας Ηλίας Λεφούσης μιλά για τη δράση ομάδας σοσιαλιστών και καπνεργατών στην πόλη του Βόλου με επικεφαλής τον Κώστα Ζάχο και την ίδρυση του Εργατικού Κέντρου Βόλου. Ακόμη, περιγράφεται ο τρόπος με τον οποίο η Επανάσταση των Νεοτούρκων το 1908 οδήγησε στη δημιουργία της σοσιαλιστικής οργάνωσης της Θεσσαλονίκης, της Φεντερασιόν και το συνδικάτο καπνεργατών “Ευδαιμονία” στην Καβάλα. Επιπλέον, ο Ηλίας Λεφούσης εξιστορεί τα γεγονότα της πρώτης διαμαρτυρίας των καπνεργατών στο Βόλο το 1909 και τα αιτήματά τους.
Στην συνέχεια, γίνεται αναφορά στην πρώτη σύγκρουση καπνεργατών και κράτους το 1914. Συνεχίζοντας, ο Αντώνης Λιάκος εξηγεί πως η κυβέρνηση του Λαϊκού κόμματος αντιμετώπισε τα αιτήματα των καπνεργατών μετά το 1920. Χιλιάδες πρόσφυγες έφτασαν στην Ελλάδα μετά το 1922, οι περισσότεροι από αυτούς εγκαταστάθηκαν στη Βόρειο Ελλάδα και ασχολήθηκαν με την επεξεργασία καπνού και συνδικαλίστηκαν σε συνδικάτα που βρίσκονταν στην πολιτική επιρροή του Κομουνιστικού Κόμματος. Έπειτα, παλιοί καπνεργάτες δίνουν τη δική τους προσωπική, προφορική μαρτυρία για τον τρόπο λειτουργίας των αποθηκών καπνού, τις διαδικασίες διαμόρφωσης εργατικής και ταξικής συνείδησης και τον τρόπο διεκδίκησης των αιτημάτων τους. Η ιστορική αναδρομή συνεχίζει με τα γεγονότα της Καβάλας του 1933 και τη θέσπιση νόμου της ”Τόγκας”.
Στο επόμενο μέρος της εκπομπής αναδεικνύονται τα γεγονότα του 1936 στη Θεσσαλονίκη. Ο Αντώνης Λιάκος εξηγεί πως οι καπνεργάτες συνασπίστηκαν στη Θεσσαλονίκη για να διεκδικήσουν βελτίωση των συνθηκών εργασίας τους. Ο καπνεργάτης Γιάννης Τακτικός θυμάται τις διώξεις από την αστυνομία πριν το Μάη του 1936. Η Μαρία Τούση, αδερφή του Τάσου Τούση που έχασε τη ζωή του στις απεργιακές κινητοποιήσεις των καπνεργατών το Μάη του 1936, περιγράφει πως ο αδερφός της κατέβηκε στη Θεσσαλονίκη για να πάρει μέρος στη διαδήλωση. Εξιστορούνται ακόμη τα αιματηρά γεγονότα του Μάη του ’36 και η δολοφονία του καπνεργάτη Τάσου Τούση, πρώτου από τους συνολικά 12 εργάτες που έχασαν τη ζωή τους στην απεργιακή κινητοποίηση. Έπειτα, ο Ηλίας Λεφούσης παρουσιάζει την απεργία των καπνεργατών στο Βόλο τον Ιούνιο του 1936 που μετατράπηκε σε πανεργατική απεργία με την συμμετοχή 14.000 εργατών. Αυτόπτες μάρτυρες θυμούνται τις επιθέσεις των αρχών εναντίον των απεργών.
Έτος παραγωγής: 1987
Ημερομηνία πρώτης προβολής επεισοδίου: 1/5/1987
Σκηνοθεσία: Πάνος Κυπαρίσσης
Συντονισμός εκπομπής: Μάκης Γιομπαζολιάς
Δημοσιογραφική επιμέλεια: Παναγιώτης Βερνάδος
Δείτε περισσότερα: https://archive.ert.gr/
www.ertnews.gr
